okers
Bijna iedereen denkt bij oker aan geel gekleurde pigmenten. Minder bekend is dat er ook okers in oranje en rode varianten bestaan. Zo heet b.v. de rode oker uit Roussillon het ‘rode goud’.
De okers worden gewonnen uit afgegraven aardlagen. De kleur komt van de ijzeroxides in de bodem. Elke vindplaats heeft zijn eigen kleurvariant. Maar de kleur wordt ook bepaald tijdens het productieproces. Nadat het okerzand is gewassen, worden zand en oker gescheiden in grote bassins waarin de oker kan bezinken. Dan wordt de okerbrij gedroogd en in kleine stukken gesneden. Tot slot worden deze stukken (de briketten) gebakken. Afhankelijk van de hitte-instelling van de oven ontstaan de kleurschakeringen.
Filippo Lippi, de dans van Salomé, Duomo, Prato
Ten oosten van Avignon, in de streek Luberon, werd in de 18 e eeuw ontdekt hoe okers geproduceerd konden worden. Gewonnen oker kende vele toepassingen. Er ontstonden verschillende groeves die tot de jaren 50 geëxploiteerd werden. Inmiddels is gele oker vervangen door een synthetisch pigment, marsgeel. Maar voor de frescoschilder is oker, in al zijn variaties, nog steeds onontbeerlijk.
In Roussillon is een grote groeve te bezichtigen, hier komen vooral rode okers vandaan. Ook een deel van de mijn van Bruoux bij Gargas is te bezoeken. De gangen zijn hier 15 m hoog, het gehele onderaardse netwerk is 40 km lang.
Spanje is de belangrijkste leverancier van rode oker. De vindplaatsen zijn in Malaga, Jean en Tierga. Er zijn nog twee grote bedrijven die de oker produceren. Naast Frankrijk en Engeland zijn nu de meeste okermijnen buiten Europa te vinden. Rode oker komt uit India, Australië en de Verenigde Staten.
Filippo Lippi, de dans van Salomé (detail), Duomo, Prato
Gele okers worden nu vooral in Frankrijk (te Apt) en in Zuid Afrika (Riversdale) gedolven. In Italië (Siena) is de productie afgenomen*, in Spanje is de gele oker slechts een bijproduct van de rode oker. Cyprus levert ook gele oker, maar hier is eerder de omberproductie van belang.
* De kleuren sienna en omber lijken op gele oker, het verschil is dat zij naast ijzeroxides ook mangaanoxides bevatten. Dit maakt dat de kleur een wat bruinere scharkering van het geel is.
